Καταδικάζοντας κάθε μορφή βίας

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε η Ημερίδα της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, σε συνεργασία με το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών “Μητροπολίτης Παντελεήμων Παπαγεωργίου” (CEMES), με θέμα: «Καταδικάζοντας κάθε μορφή βίας», με αφορμή τη συμπλήρωση έξι ετών από τη διεξαγωγή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2016 στις εγκαταστάσεις της ΟΑΚ και αποτέλεσε σημαντικό ιστορικό γεγονός, όχι μόνο για την Ορθόδοξη Εκκλησία και τους πιστούς της, αλλά και σε παγκόσμιο θρησκευτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Στην πρωινή συνεδρία ο Νικόλαος Δημητριάδης, Πρόεδρος του CEMES, Καθηγητής Θρησκειολογίας στο American College of Thessaloniki, απηύθυνε σύντομο Χαιρετισμό, καλωσορίζοντας τους επίσημους προσκεκλημένους και τους ομιλητές για τη συμμετοχή τους, και αφού ευχαρίστησε την ΟΑΚ για τη διοργάνωση της Ημερίδας, τόνισε χαρακτηριστικά ότι τα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας μπορούν να αποτελέσουν οδοδείκτες για τη ζωή των Χριστιανών στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο μας, υπογραμμίζοντας ότι τα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου καταδικάζουν συλλήβδην κάθε μορφή βίας απ’ όπου και αν προέρχεται.

Ακολούθως, ο Δρ Κωνσταντίνος Ζορμπάς, Γενικός Διευθυντής της ΟΑΚ, καλωσόρισε με τη σειρά του τους ομιλητές, ευχαριστώντας τους θερμά για τη συμμετοχή τους, μεταφέροντας και τις ευχαριστίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κισάμου και Σελίνου Αμφιλοχίου, Προέδρου της ΟΑΚ. Αναφέρθηκε σύντομα στην ιστορική σημασία του γεγονότος της Συνόδου και επεσήμανε το μήνυμα ελπίδας, αγάπης, ειρήνης και συμφιλίωσης που εκπηγάζει από τα κείμενα της Συνόδου, επισημαίνοντας πως το ζητούμενο είναι η ευρύτερη αποδοχή και εφαρμογή των κειμένων αυτών ως πηγή προβληματισμού για επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων του ανθρώπου, διαπιστώνοντας πως, ενώ η Σύνοδος είχε λάβει μέριμνα για τα ζητήματα αυτά, αλλά δυστυχώς έξι χρόνια μετά η βία αυξάνεται και εισέρχεται βαθύτερα στην κοινωνία.

Συντονιστής της πρώτης συνεδρίας ήταν ο Πρωτοπρεσβύτερος Αυγουστίνος Μπαϊρακτάρης, Αναπληρωτής Καθηγητής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης, ο οποίος λαμβάνοντας τον λόγο και αφού ευχαρίστησε την ΟΑΚ για την τιμητική πρόσκληση, παρουσίασε τον κεντρικό ομιλητή Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γέροντα Χαλκηδόνος Εμμανουήλ Αδαμάκη.

Στην εισήγησή του ο Σεβασμιώτατος επεσήμανε ότι η Σύνοδος της Κρήτης ουσιαστικά υιοθέτησε τα κείμενα που ήδη είχαν υπογραφεί από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι τελικά τέσσερις εξ αυτών την τελευταία στιγμή δεν συμμετείχαν στις εργασίες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Προσπαθώντας να προσδιορίσει τι σημαίνει βία ανέφερε ότι βία δεν είναι μόνο ο πόλεμος ή μια δολοφονία, αλλά κάθε μορφή στέρησης της ελευθερίας του κατ’ εικόνα Θεού ανθρώπινου προσώπου. Υπογράμμισε σε όλους τους τόνους ότι η βία δεν έχει καμία θέση στον κόσμο και κυρίως στην Εκκλησία, ενώ διαπίστωσε με λύπη ότι και στους κόλπους της Ορθοδοξίας ανθούν σύγχρονοι φονταμενταλιστικοί κύκλοι που με τις απόψεις τους αλλοιώνουν την αλήθεια της πίστεως και την ενότητα του Σώματος της Εκκλησίας. Τέλος, ανέφερε ότι η Εκκλησία είναι ο χώρος της ειρήνης και της αγάπης και πως χρέος της είναι να ενθαρρύνει την αποτροπή ή/και την πρόληψη των πολέμων.

Μετά την κεντρική εισήγηση του Σεβασμιωτάτου Γέροντος Χαλκηδόνος ακολούθησε συζήτηση επί του βασικού θέματος. Πρώτος έλαβε τον λόγο ο Γρηγόριος Λαρεντζάκης, Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Graz, ο οποίος τόνισε ότι όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες οφείλουν να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τα ψηφισμένα κείμενα της Συνόδου και να μην ενεργούν αυτόνομα βλάπτοντας την κοινωνία πίστεως και την ενότητα της Εκκλησίας.

Ο Σταύρος Γιαγκάζογλου, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, τόνισε την ανάγκη να τεθούν στη διαδικασία της αποδοχής τα κείμενα της Συνόδου και υπογράμμισε τον σημαίνοντα ρόλο των Ιερών Μητροπόλεων, των Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων, των Ενοριών και των Σχολείων ως προς αυτό. Σχολιάζοντας την κατάσταση στην Ουκρανία, ανέφερε ότι οι Ρώσοι δεν υπέγραψαν τις αποφάσεις της Συνόδου για την καταδίκη της βίας καθώς προετοιμάζονταν να ασκήσουν βία και πρότεινε την ανάπτυξη μίας νέας μορφής συνοδικότητας, ώστε να επιτευχθεί ένας διάλογος με τη Ρωσική Εκκλησία.

Ακολούθως ο Νικόλαος Τσιρέβελος, Δρ Θεολογίας, Καθηγητής στο 1ο Πρότυπο Λύκειο Θεσσαλονίκης - «Μανόλης Ανδρόνικος», παρουσίασε φωτογραφικό υλικό από την προσπάθεια που επιτελείται στο Σχολείο που υπηρετεί για βιωματική προσέγγιση της γνώσης των κειμένων από τους μαθητές, επισημαίνοντας την ανάγκη το μήνυμα των κειμένων αυτών να αποτελέσει διδακτικό στόχο και να ενταχθεί στο Αναλυτικό Πρόγραμμα για τη διδασκαλία του Μαθήματος των Θρησκευτικών.

Στην απογευματινή συνεδρία τον συντονισμό είχε ο Δρ Κωνσταντίνος Ζορμπάς,  Γενικός Διευθυντής της ΟΑΚ, ο οποίος καλωσόρισε τους ομιλητές κάνοντας μία σύντομη αναφορά στη σημασία της Συνόδου, εκφράζοντας τις ευχαριστίες του Ιδρύματος προς την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη για την αγάπη και την εμπιστοσύνη του προς την ΟΑΚ. Ακολούθως προλόγισε τον κεντρικό ομιλητή Ευάγγελο Βενιζέλο, π. Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Νομική Σχολή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος, αφού ευχαρίστησε την ΟΑΚ και το CEMES για την τιμητική πρόσκληση ανέφερε ότι το κείμενο «Η Αποστολή της Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο» δίνει ουσιαστικές λύσεις σε κάθε παθογένεια της κοινωνίας διαχρονικά, καθώς έχουν τεθεί υπό τον έλεγχο καταλυτικών εξελίξεων τα τελευταία έξι χρόνια. Υπογράμμισε δε τον θεόπνευστο χαρακτήρα των συνοδικών κειμένων καθώς η διατύπωσή τους φέρει τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος και διαπίστωσε πως από τις δέκα Ορθόδοξες Εκκλησίες που συμμετείχαν στη Σύνοδο δεν είναι όλες έτοιμες να αποδεχτούν την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, όπως και να καταδικάσουν την επευλόγηση των όπλων από τον Πατριάρχη Ρωσίας καθόσον ο πόλεμος για την Εκκλησία είναι προϊόν αμαρτίας. Αναφέρθηκε επίσης στη διάκριση πλειονοτικής και μειονοτικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται μεταξύ τους μέσα από τα συνοδικά κείμενα. Συνεχίζοντας, έθεσε έναν καίριο προβληματισμό προς συζήτηση σχετικά με το αν υπάρχουν εκδοχές πολέμου που αντιμετωπίζονται με έναν θεολογικά προνομιακό – ανεκτικό τρόπο, όπως η Επανάσταση του 1821, όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της Επανάστασης, στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου για την αποκαταστατική απόσχιση. Τέλος, αναφέρθηκε στο «εκπληκτικό παράδοξο», όπως το χαρακτήρισε, Ορθόδοξες Εκκλησίες που ανήκουν σε Κράτη αντιρωσικά και φιλοαμερικανικά – φιλοδυτικά να μην αναγνωρίζουν την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, φέροντας ως τρανταχτό παράδειγμα την Αλβανία, τη Βουλγαρία κ.ά.

Αμέσως μετά τον λόγο πήρε ο Δημήτριος Κεραμιδάς, Καθηγητής Θεολογίας στο Ποντιφικό Πανεπιστήμιο Angelicum της Ρώμης, ο οποίος τόνισε τη σημασία των κειμένων που απηχούν το γενικότερο πνεύμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου καθώς και το γεγονός ότι καταβάλλεται προσπάθεια να γίνουν αποδεκτά από το Σώμα της Εκκλησίας. Συγκρίνοντας την Ορθόδοξη Εκκλησία με τη Ρωμαιοκαθολική έθεσε έναν καίριο προβληματισμό, ρωτώντας αν είναι εφικτό το Οικουμενικό Πατριαρχείο να αρθρώνει παρεμβατικό λόγο για τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, όπως το πράττει έντονα η παπική Εκκλησία της Δύσης με την Κοινωνική Διδασκαλία (magisterium). Όσον αφορά τη βία, τα κείμενα υπενθυμίζουν ότι πρέπει να καταδικάζεται κάθε μορφή της, καθότι προέρχεται από την αμαρτία και είναι μία ρήξη στη σχέση ανθρώπου – Θεού και ανθρώπου – ανθρώπου. Κατά την άποψη του ομιλητή, ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι τα κείμενα της Συνόδου προβάλλουν το ηθικό δικαίωμα του θύματος να υπερασπιστεί τον εαυτό του όταν θίγεται, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο κείμενο «Υπέρ της του Κόσμου Ζωής».

Ακολούθως, ο Πέτρος Βασιλειάδης, Oμότιμος Kαθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος επί τιμή του CEMES, έκανε μία σύντομη παρέμβαση αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι: «Αναλύοντας τα επίσημα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, αλλά και όσα δημοσιοποιούνται καθημερινά για τις εξελίξεις στο Ουκρανικό, αβίαστα καταλήγει κάποιος στο συμπέρασμα για το ποια είναι τα βαθύτερα αίτια αυτής της ταπεινωτικής κατάστασης για την Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της, υπαιτιότητι του Πατριαρχείου Μόσχας, με αφορμή ασφαλώς την Ουκρανική αυτοκεφαλία – ή καλύτερα εξαιτίας αυτής. Τόσο η απουσία της Ρωσικής Εκκλησίας από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο του 2016, όσο και το βέτο της για την ολοκλήρωση του περί αυτοκεφαλίας προσυνοδικού κειμένου, έναν και μοναδικό σκοπό, ή μάλλον δύο, είχαν: σε ιδεολογικό και γεωπολιτικό επίπεδο την αποτροπή της απώλειας της Ουκρανίας – κάτι που θα αποδυνάμωνε την καινοφανή θεωρία της Ρωσικής ηγεσίας». Κατόπιν συμπλήρωσε πως «μέσω της αυτοκριτικής, ο Χριστιανός έρχεται να καταλάβει πληρέστερα πώς να είναι πραγματικά ανθρώπινος και να βρίσκει το θάρρος να μεταμορφώνει τη βία του κόσμου μας. Εάν έχουμε κάποια ελπίδα να αντιμετωπίσουμε τις πρωτοφανείς προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας –τρομοκρατία, πρόσφυγες, φτώχεια, οικολογική καταστροφή– ο δρόμος προς τα εμπρός δεν μπορεί παρά να είναι η χριστιανική ενότητα» (Για ολόκληρη την παρέμβαση, βλ. Φως Φαναρίου, 17 Ιουνίου 2022).

Αμέσως μετά η Ελισάβετ Προδρόμου, Faculty Director, Initiative on Religion, Law and Diplomacy at the Fletcher School of Law and Diplomacy, Tufts University USA, τόνισε ότι τα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου αποτελούν μία σημαντική πηγή άντλησης στοιχείων που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της βίας και των συγκρούσεων στον κόσμο, παρά το γεγονός ότι δεν είναι επαρκή σε σχέση με τον ορθόδοξο προβληματισμό για το πώς θα αποτρέψουμε τη βία, τους κανόνες συμμετοχής στην καθοδήγηση της Εκκλησίας και για τον τρόπο συμβολής στην επούλωση των «τραυμάτων» κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Κατά την κα Προδρόμου, η Εκκλησία χρειάζεται να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον πόλεμο και τη βία καθώς, όπως ανέφερε, ο πόλεμος στην Ουκρανία «είναι μία τραγική έκφραση του ευρύτερου πολέμου εντός της Ορθοδοξίας, ο οποίος αποκαλύφθηκε διά μέσου της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου και διεξάγεται ολοκληρωτικά από το Πατριαρχείο Μόσχας». Κλείνοντας, υπογράμμισε την ανάγκη η Εκκλησία να προβεί στην αναγνώριση του ενδοορθόδοξου πολέμου που βρίσκεται σε εξέλιξη με βίαια και μη βίαια μέσα, αλλά και στην αναγνώριση του γεγονότος ότι η βία στον κόσμο είναι διάχυτη.

Τέλος, ακολούθησε εποικοδομητική συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων. Οι παραπάνω συνεδρίες μεταδόθηκαν από το κανάλι του Ιδρύματος στο YouTube και είναι διαθέσιμες μέσω του συνδέσμου: https://bit.ly/2J7COjq.